Het spoorwegfortje van Duffel is een uniek stukje militair erfgoed. Samen met de gemeente Duffel en de provincie Antwerpen is Kempens Landschap volop bezig met het uitbouwen van het spoorwegfort tot dé zuidelijke toegangspoort van de fortengordel rond Antwerpen. De leerlingen van Instituut Mevrouw Govaerts uit Heist-op-den-Berg hebben alvast hun steentje bijgedragen in het verbeteren van de verblijfplaatsen van de aanwezige vleermuizen.
Van verlaten fort tot baken voor natuur, cultuur en zachte recreatie
Eind 2009 werd Kempens Landschap de nieuwe eigenaar van het spoorwegfort van Duffel. Vanaf de jaren ’70 van vorige eeuw had het fort leeggestaan. Die dertig jaren leegstand hadden hun sporen achtergelaten. Toch was Kempens Landschap overtuigd van de potenties van het fort op het vlak van natuur, erfgoedbeleving en zachte recreatie. Met de steun van de provincie Antwerpen en de gemeente Duffel werd een pilootproject opgestart om het spoorwegfort te restaureren en te herbestemmen.
Speciaal aan het fort is het feit dat het deels nog uit baksteen, deels reeds in beton werd uitgevoerd. Bovendien is het ook enig op het vlak van vorm, als typisch verdedigingsfort van de spoorweg. Zowel op bouwtechnisch vlak dus als qua structuur/indeling is het fort van Duffel m.a.w. een uniek bouwwerk.
Het spoorwegfort maakt tevens deel uit van het habitatrichtlijngebied “historische fortengordels van Antwerpen als vleermuizenhabitats”. Het volledige habitatrichtlijngebied bestrijkt 359 ha en is beschermd omwille van de meervleermuis en de ingekorven vleermuis. Uit de wintertellingen van de afgelopen jaren blijkt dat in het fort van Duffel gemiddeld 20 vleermuizen overwinteren. Via passende inrichtingsmaatregelen wordt nu getracht om het fort van Duffel uit te laten groeien tot een belangrijke stapsteen voor vleermuizen binnen de fortengordel.
Instituut mevrouw Govaerts aan de slag
Eén van de belangrijkste maatregelen om het spoorwegfort van Duffel aantrekkelijker te maken voor vleermuizen is het verbeteren van hun hangmogelijkheden. Daarom wilde Kempens Landschap drie verschillende soorten vleermuisverblijven laten maken, de zogenaamde cd-kasten, muurschuilplaatsen en hangboxen, die opgehangen zouden kunnen worden in het fort.
Het leek ons een uitgelezen kans om via deze werken jongeren te betrekken bij de herwaardering en natuurinrichting van het spoorwegfort. Daarom werd contact opgenomen met mevrouw Lili Stevens, schepen van Duffel en tevens werkzaam op het Instituut Mevrouw Govaerts, een school voor buitengewoon onderwijs te Heist-op-den-Berg.
Zij en haar collega’s waren meteen enthousiast om aan dit project deel te nemen. Beslist werd om de leerlingen van het 2de, 3de en 4de jaar Interieurbouw in te schakelen in de uitwerking van deze niet alledaagse opdracht. In eerste instantie konden de jongeren niet geloven dat vleermuizen zich konden nestelen in de toch wel erg kleine holtes van de vleermuisverblijven. Een bedenking die veel mensen met hen maken. Dat we maar zo weinig weten van de vleermuis is het gevolg van zijn schuw karakter. Weinig mensen hebben al de kans gehad om het beestje van nabij te kunnen bestuderen. Om een idee te geven van hun afmetingen: een dwergvleermuis met zijn vleugels opgevouwen is niet veel groter dan een luciferdoosje.
Uiteindelijk werd de opdracht afgerond met een bezoek aan het spoorwegfort van Duffel. Afgaande op de vele vragen en het enthousiasme van de jongens Interieurbouw was de interesse voor het spoorwegfort van Duffel groot. Een opsteker alvast voor Kempens Landschap aangezien het idee leeft om in de toekomst educatieve pakketten voor het spoorwegfort te ontwikkelen. Wij vonden de samenwerking met de leerlingen van het Instituut Mevrouw Govaerts alvast geslaagd en zeker voor herhaling vatbaar.