Het gaat om een eerste update van een lijst die al 35 jaar oud is en deel uitmaakt van de officiële inventaris van het bouwkundig erfgoed in heel Vlaanderen.
In 1972 is de overheid gestart met een grootschalige inventarisatie van het bouwkundig erfgoed in Vlaanderen, onder de naam ‘Bouwen door de Eeuwen Heen in Vlaanderen’. De toenmalige Rijksdienst voor Monumenten- en Landschapszorg legde een uitgebreid wetenschappelijk overzicht aan van al het bouwkundig patrimonium in Vlaanderen. Dat omvat alle mogelijke types bouw: gebouwen(groepen), complexen, bijhorende interieurs, infrastructuur (bv. bruggen), straatmeubilair, monumentale beeldhouwwerken, enz. “Dit bouwkundig erfgoed geeft karakter aan steden en is een stille getuige van de culturele identiteitsontwikkeling die ze hebben doorgemaakt”, zegt schepen van Monumentenzorg Greet Geypen.
Geschiedenis meebepalend voor toekomst stadsgezichten
Vandaag zijn zo’n 80 000 erfgoedobjecten in deze inventaris opgelijst. Per opgenomen patrimonium bevat de inventaris informatie zoals de bouwperiode, eventuele vroegere functies, de evolutie, architect, het adres, … De inventaris is belangrijk om twee redenen: het is een overzicht dat dient als belangrijk beleidsinstrument en de opgenomen erfgoedobjecten genieten een vorm van vrijwaring voor de toekomst, zodat ze niet zomaar kunnen verdwijnen.
“In de huidige lijst voor de binnenstad van Mechelen staan 800 bouwkundige relicten en 4 bouwkundige gehelen opgenomen. Maar dat aantal ligt in feite nog hoger. Onze stad telt heel wat bouwkundig erfgoed, doordat ze wordt gekenmerkt door een goed bewaarde middeleeuwse structuur en verscheidene authentieke gebouwen. De beschermde monumenten en stads- en dorpsgezichten zijn de markantste getuigen van tien eeuwen stadsgeschiedenis”, licht Greet Geypen toe.
Update 35 jaar oude gegevens noodzakelijk
De volledige Vlaamse inventaris werd pas in 2011 afgerond, maar het overzicht voor de Mechelse binnenstad dateert al van 1978-1981. Dat terwijl het inventariseren van erfgoed een voortdurend proces is. “Patrimonium kan immers soms verdwijnen met de jaren. Het wordt verbouwd, gesloopt, het adres kan wijzigen, … Bovendien is de visie op onroerend erfgoed doorheen de jaren sterk geëvolueerd. De normen voor opname in de inventaris zijn mettertijd verruimd, net zoals de visie op monumentenzorg. Vroeger lag de nadruk op groot en oud erfgoed, maar gaandeweg begon men ook aandacht te besteden aan ‘jongere’ architectuur, contextarchitectuur, straatbeelden, ensembles en volledige stadsgezichten. Om al deze redenen is een update van de inventaris een must”, legt Greet Geypen uit.
Eeuwenoude invalswegen onder de loep
Het agentschap Onroerend Erfgoed actualiseert de lijst wel jaarlijks, maar beperkt zich daarbij tot de sterk gewijzigde en/of gesloopte panden. Daarom besliste het stadsbestuur om de 35 jaar oude inventarisatie voor de Mechelse binnenstad grondig bij te werken en stelde hiervoor kunsthistorica Annelies Wouters aan. Zij zal in eerste instantie de eeuwenoude (13de-eeuwse) invalswegen intra muros onderzoeken, namelijk de parallelle as met de Dijle (de Adegemstraat, O.L.V.-straat) en de invalswegen (Befferstraat-Veemarkt, Bruul, F. de Merodestraat, G. de Stassartstraat, St.-Katelijnestraat en Steenweg). “Deze straten worden tot op heden gekenmerkt door een grotendeels bewaarde oude perceelstructuur en authentieke huizenstructuren. We komen zo tot een selectie van 80 historische panden, allemaal erfgoedobjecten die bij op de lijst horen”, zegt schepen Geypen.
Het gaat voornamelijk om woon- en handelspanden met een eeuwenoude geschiedenis en dito bewaarde basisconstructie (kelder-muren-balklagen-dakgebinte) waarvan de voorgevels in de 18de à 19de eeuw werden aangepast en later ook soms nog gemoderniseerd. “Deze panden bepalen in grote mate de eigenheid en de sfeer van de stad. We willen ze koesteren en nieuw leven geven als woning of handelspand. Enkele mooie voorbeelden van die herbruikwaarde zijn boekhandel De Zondvloed in de O.L.V.-straat, een pand gebouwd in de jaren 50, of het kleinere eeuwenoude pand in de Frederik de Merodestraat 29. Dat werd in vervallen toestand aangekocht door een gekende interieurzaak en prachtig gerestaureerd en aangevuld met hedendaagse elementen. We stimuleren het hergebruik van zulk historisch patrimonium, wat het authentieke karakter van de stad versterkt en ook duurzaam is”, besluit de schepen.
De bedoeling is om eind augustus voldoende gegevens te kunnen doorgeven aan het agentschap voor hun jaarlijkse update van november 2014.
Online duik in bouwkundig verleden
Tot 2005 werd de inventaris in boekenreeks uitgegeven. Sindsdien kan je hem online raadplegen via http://inventaris.onroerenderfgoed.be. De lijst is geordend per gemeente.
“De jongste jaren is de betrokkenheid en de fierheid van de Mechelaars over hun patrimonium duidelijk toegenomen. Dat uit zich onder meer in een stijgend aantal restauraties en renovaties in de historische binnenstad. Zo houden we met z’n allen het historische karakter van onze stad in stand. Iedereen kan hier maar wel bij varen”, besluit Greet Geypen.