De Kruidtuin is een aangename oase van groen en rust. Net daarom is het park, door de Mechelaars ook gekend als ‘Den Botanique’ van strategisch belang voor de stad. Het park was echter aan een grondige heraanleg en opknapbeurt toe. Om hieraan tegemoet te komen werd in 2005 het beheerplanningsproces opgemaakt. Bij de opmaak van dit beheerplan werd rekening gehouden met de principes van Harmonisch Park- en Groenbeheer en werd een stuurgroep opgericht bestaande uit bewoners, stadsdiensten en externe deskundigen. Inmiddels zijn er reeds verschillende deelstudies uitgevoerd. Er werd ook een scenario opgesteld waarin het gewenste toekomstbeeld van het park werd vastgelegd. Onder meer het beheer van het historische bomenbestand kreeg veel aandacht. Voor de opmaak van een globaal inrichtingsplan werd beroep gedaan op de tuin- en landschapsarchitecten ‘Fondu Landscape Architects’ die de nodige kennis hebben over oude tuinen. Het globaal inrichtingsplan vormt de ruimtelijke vertaling van het scenario.
De Kruidtuin evolueerde van een strakke Franse tuin in 1862 naar een Engelse landschapstuin. De architect van deze Engelse tuin, Louis Fuchs, was één van de belangrijkste vertegenwoordigers van de 19de eeuwse landschappelijke tuinarchitectuur in België. Hij ontwierp het park als een groene oase van rust midden in de stad. De aantrekkelijkheid van het park was vooral te danken aan de bijzondere planten-, bomen- en heestercollecties. Ook meer dan het vermelden waard zijn de perken bij het standbeeld van Rembert Dodoens. De vorm van de Engelse landschapstuin is tot op heden grotendeels bewaard gebleven.
Het inrichtingsplan is deels gericht op het oorspronkelijke ontwerp van Louis Fuchs. In sommige zones kon de historische toestand niet meer gereconstrueerd worden. Daar werd geopteerd voor een meer hedendaagse invulling. Het globaal inrichtingsplan bestaat uit een aantal deelplannen, die stapsgewijs worden uitgevoerd.
Overzicht van de werken
Begin 2010 wordt gestart met de heraanleg van de Dodoenstuin, de eigenlijke kruidentuin. Omdat het oorspronkelijk ontwerp van Louis Fuchs door de afbraak van de oranjerie en de uitbreiding van het Atheneum teniet is gedaan, werd geopteerd voor een nieuw hedendaags concept. De ontwerper liet zich inspireren door een schets van de klimplant hop uit Dodoens’ Cruydeboek. De hopbellen, de slingerende ranken en het kenmerkende blad vormen de basis van het ontwerp: de bladeren en de hopbellen vormen planten- en kruidengemeenschappen, de ranken verbinden deze structuren en een aantal bladeren fungeren ook als zitbanken. Voor de uitvoering van de Dodoenstuin kan de stad rekenen op een financiële steun van 239.000 euro van de Vlaamse Gemeenschap. De aanlegkosten zijn geraamd op 450.000 euro. Het bestek wordt op 15 december voor goedkeuring aan de gemeenteraad voorgelegd. De stedenbouwkundige vergunning is aangevraagd. De aanleg van de Dodoenstuin zal ongeveer zestig werkdagen in beslag nemen.
De speelfunctie in de Kruidtuin wordt versterkt en uitgebreid. De stad wil ook in de Kruidtuin meer speelmogelijkheden aan kinderen bieden. Als locatie werd geopteerd voor de zone met serres, gezien deze locatie perfect historisch te verantwoorden is in het totaalconcept. Volgens het ontwerp van Fuchs was hier vroeger een vijver. De bestaande gebouwen van de dienst archeologie worden gesloopt en er komt een nieuwe horecazaak met een heus aangelegd bomenplein in de plaats. Na het verplaatsen van de huidige speeltuin wordt het centrale grasveld uitgebreid en heraangelegd. De vroegere speeltuin wordt vervangen door een gazon, zodat het centrale grasveld groter wordt.
De huidige parkinfrastructuur biedt onvoldoende accommodatie voor het organiseren van kleinschalige evenementen. Om hieraan tegemoet te komen, wordt centraal in de Kruidtuin een vast podium geplaatst.
Het Molenhuis is een beschermd monument dat deel uitmaakt van de stedelijke Kruidtuin. Het pand stond de laatste jaren te verkommeren en werd inmiddels gerestaureerd. Nu is het enkel nog wachten op de geschikte persoon die hier een horecazaak uitbaat, hiervoor is momenteel een concessie lopende.
De drie toegangen van het park blijven behouden, wel wordt de ingang via de Bruul heraangelegd conform het historisch tracé. Voor het Atheneum komt een lummelruimte (langs de Dijle). De ingang aan de Zandpoortvest krijgt een andere hellingsgraad in functie van een betere toegankelijkheid. De inkom van het Arsenaal wordt aantrekkelijker gemaakt. Tot slot komt er een voetgangersdoorgang naar de Katholieke Hogeschool Mechelen.
Het centrale gedeelte van de Kruidtuin is het best bewaard gebleven. Dit gedeelte zal met respect voor de historistische context gerestaureerd worden. Het waardevolle bomenpatrimonium blijft behouden en wordt waar nodig versterkt.
Deelprojecten worden in fase uitgevoerd
De voorgestelde deelprojecten worden in fases uitgevoerd. In 2010 wordt gestart met de herinrichting van de Dodoenstuin. Nadien worden de waterpartijen aangepakt, volgt de restauratie van de boogbrug en tenslotte de realisatie van het vaste podium. In het budget van 2010 werd voor deze laatste realisaties een bedrag van €480.000 voorzien. In 2012 zal de herinrichting grotendeels klaar zijn. Het totale kostenplaatje voor de globale herinrichting van de Kruidtuin wordt geraamd op €4.615.000.