Vlaams minister van Onroerend Erfgoed Matthias Diependaele beschermt het Spaans Toreken aan de Kasteelgang in Niel definitief als monument. Het Spaans Toreken is een adellijke woontoren daterend rond 1500. Deze ‘donjon’ werd gebouwd op het overblijfsel van een oudere motte. Tijdens de Tachtigjarige Oorlog werd het Spaans Toreken door de inwoners van de streek gebruikt als schuilplaats tegen de geuzen. Dat maakt het Spaans Toreken op historisch, architecturaal en archeologische vlak erg waardevol. Dankzij deze bescherming blijft de geschiedenis tastbaar voor de volgende generaties”, laat minister Diependaele weten.
Het Spaans Toreken is een adellijke woontoren of donjon uit 1450-1550. De woontoren staat op een afgevlakte motte (versterking in opdracht van een plaatselijke heer), die vroeger omgracht was. Op oude kaarten is te zien dat er naast het Spaans Toreken een omgracht neerhof was. Deze aanleg doet onderzoekers vermoeden dat de site al veel eerder bestond, misschien al in de twaalfde eeuw. Het Spaans Toreken heeft daarom historische waarde.
Uit de naam blijkt de associatie die traditioneel in Niel wordt gemaakt tussen het Spaans Toreken en de godsdiensttroebelen op het einde van de zestiende eeuw. “Uit historische bronnen blijkt dat de woontoren tijdens de Tachtigjarige Oorlog door de inwoners van Niel werd gebruikt als een versterkte schuilplaats tegen de geuzen in de streek”, vertelt minister Diependaele.
Het Spaans Toreken heeft ook architecturale waarde. Het is een herkenbaar voorbeeld van een donjon of woontoren, een type gebouw dat in Vlaanderen gebruikelijk was van de elfde tot de eerste helft van de zestiende eeuw.
De site heeft een walgracht waarvan de oorsprong minstens opklimt tot de late middeleeuwen, misschien nog tot de twaalfde eeuw. Hierop wijzen de aarden verhevenheid, waarschijnlijk het afgevlakte overblijfsel van een motte, en de vroegere walgracht, die is afgebeeld op historische kaarten en nog herkenbaar is in het microreliëf. Het Spaans Toreken bezit daarom een archeologische waarde.