De gemeenten Duffel, Bornem, Puurs-Sint-Amands, Sint-Katelijne-Waver en Willebroek hebben beslist om samen een nieuwe culturele erfgoedcel op te richten. De geografisch kleine regio heeft immers heel wat geschiedenis te bewaren. De erfgoedcel krijgt de naam “Rivier&Land”.
IGEMO rolt hiermee, op vraag van deze gemeenten, een grootschalig participatietraject uit om erfgoedverenigingen, musea en de brede bevolking aan boord te hijsen. De erkenning en subsidie voor Rivier&Land kregen in oktober groen licht van de Vlaamse overheid en zal van start gaan op 1 januari 2021.
Wat is een erfgoedcel?
In opdracht van de 5 gemeenten startte IGEMO in 2019 met de nodige voorbereidingen om een nieuwe culturele erfgoedcel op te richten. Deze moest aansluiten bij de reeds bestaande ondersteuning die IGEMO als Intergemeentelijke Onroerende Erfgoeddienst biedt aan 8 gemeenten uit de regio. Waar de IOED zich richt op onroerend erfgoed (gebouwen, landschappen en archeologie), focust de culturele erfgoedcel zich op roerend en immaterieel erfgoed.
Simpel gezegd: roerend erfgoed betekent alles wat je kan vastnemen en verplaatsen, zoals schilderijen, beeldhouwwerken of gebruiksvoorwerpen. Immaterieel erfgoed gaat over de kennis, gewoonten en praktijken die we willen koesteren en bewaren in onze samenleving. Zo zijn er bijvoorbeeld publieksprojecten waarmee het lokaal erfgoed bij het publiek bekendgemaakt wordt. De bewaring en inventarisering van dat erfgoed is ook een belangrijke opdracht. Doet zo’n erfgoedcel dan alles zelf? Neen, ze ondersteunt en inspireert mensen en organisaties die zelf met lokaal erfgoed aan de slag (willen) gaan.
In Vlaanderen en Brussel vond je al 21 erfgoedcellen. Op 9 oktober besliste de Vlaamse Regering over de werkingssubsidies voor de periode 2021-2026. Naast de dossiers van 21 bestaande werkingen, zijn er vijf nieuwe dossiers erkend, waaronder Rivier&Land. De cellen zijn lokaal ingebed, maar werken in een Vlaams beleidskader. Alles begint bij het lokaal bestuur dat zich extra wil inzetten voor lokaal cultureel erfgoed. Als kunststad beschikt Mechelen al over zo’n erfgoedcel, maar voorts is er in onze regio een blinde vlek. Daarom willen deze bovenstaande 5 gemeenten, die nog niet aangesloten waren bij een erfgoedcel, die zorg opnemen. Ze engageren zich om de komende beleidsperiode extra te investeren in hun cultureel erfgoed.
“Rivier&Land”
De naam “Rivier&Land” refereert naar het gemeenschappelijk verhaal van deze regio. Een verhaal van enerzijds verbinding en gemeenschappelijke kenmerken maar anderzijds ook van verscheidenheid en lokale eigenheid. Beide zijn het gevolg van een complexe historische evolutie die de regio en haar inwoners karakteriseert en ons erfgoed kenmerkt. We hebben niet één unieke identiteit, maar vormen in onze diversiteit toch één geheel. Net zoals een rivier die zowel land kan scheiden als verbinden.
Een gedragen beleidsplan
Om te bepalen wat de erfgoedcel concreet gaat doen, heeft IGEMO bijna een jaar lang het erfgoedveld in de regio verkend om de oprichting van de cel voor te bereiden: meer dan 40 erfgoedactoren werden persoonlijk bevraagd. Hierbij werd gepeild naar bedreigd erfgoed, naar de motivatie om voor erfgoed te zorgen, en naar hoe IGEMO dat veld het beste kan ondersteunen.
Erfgoedactoren zoals Heemkunde-kringen, musea, professionele actoren en anderen werden samengebracht in erfgoedcafés om deze thema’s te bespreken. Er werd ook een brede postkaartencampagne gelanceerd in de 5 gemeenten. Zo kreeg elke burger de kans om zijn ideeën te formuleren over erfgoed. Alle bezorgdheden van het erfgoedveld werden vertaald in een gedragen beleidsplan met volgende speerpunten:
• Stimuleren van samenwerking
• Ondersteunen van vrijwilligerswerkingen en archivering
• In kaart brengen van erfgoedcollecties en immaterieel erfgoed
• Oprichten van een erfgoedbibliotheek
• Begeleiden van lokale en regionale musea
• Ontsluiten van cultureel erfgoed naar het brede publiek
Het beleidsplan en de afspraken tussen beide partijen werden vastgelegd in een cultureel-erfgoedconvenant, welke door IGEMO in april werd ingediend en verdedigd bij de Vlaamse overheid. Deze convenanten lopen over de periode 2021-2026. De erfgoedcel is het team dat instaat voor de uitvoering van de doelstellingen uit het convenant.
Start in 2021
Rivier&Land gaat officieel van start op 1 januari 2021 en zal voor een aanzienlijk deel door Vlaanderen gesubsidieerd worden. Rivier&Land zal één van de kleinste erfgoedcellen van Vlaanderen zijn, maar die kleine schaal biedt net een groot voordeel: het laat toe in te spelen op de behoeften van de gemeenten. Het participatietraject op zich is al vooruitstrevend, maar de ambitie van de culturele erfgoedcel reikt nog verder: een hecht erfgoedveld creëren, waar inspraak en samenwerking hand in hand gaan met innovatie.