Planckendael voorziet er extra leefgebied voor de dieren, door landbouwers vanuit een conflictzone te verhuizen zodat de kolossen vrije doorgang krijgen. Zo raken de dieren niet geïsoleerd in kleine stukjes bos en vinden ze voldoende voedsel. Bovendien wordt hun genetische diversiteit gewaarborgd en kan inteelt voorkomen worden. In de natuur zijn de dieren met uitsterven bedreigd door ivoorjacht, maar ook heel erg door de versnippering van hun leefgebied en de concurrentie met de lokale bevolking. Er lopen naar schatting nog slechts 44.000 olifanten rond in Zuidoost-Azië.
Al jarenlang werpen ZOO Antwerpen en ZOO Planckendael zich in de strijd voor het voortbestaan van de Aziatische olifant, de diersoort waarvan Kai-Mook in 2009 als eerste Belgische babyolifant de trotse ambassadrice is. Met het ambitieuze spaarplan bij de geboorte van Kai-Mook – het K-groeiplan – zamelden beide dierentuinen zo’n 300.000 euro in. Een deel daarvan ging naar de bouw van het olifantenverblijf in ZOO Planckendael. Intussen heeft het familieverblijf zijn vruchten afgeworpen met sinds 2017 de geboorte van twee gezonde Aziatische olifantjes, waaronder een dochter van Kai-Mook. Tun Kai vierde op zondag 13 januari 2019 haar eerste levensjaar.
Met een ander deel van het K-groeiplan steunt ZOO Planckendael de Asian Nature Conservation Foundation (ANCF). Samen met de ngo kocht ZOO Planckendael een belangrijk stuk land in het zuiden van India. De grond in Brahmagiri-Thirunelli ligt tussen de staten Kerala en Karnataka, is 5 km lang, 2 km breed en situeert zich tussen twee heuvels. Vanuit de grotere wouden rond de twee heuvels komen olifanten er eten van het sappige gras of drinken van de waterbronnen. Vaak zijn ze op doortocht door de smalle passage of corridor tussen het regen- en het droogseizoen om voedzaam eten te vinden. Want tussen de seizoenen door verandert hun eetgedrag. Ze hebben dus vrije doorgang nodig, ook doorheen de vruchtbare strook in Brahmagiri-Thirunell waar landbouwers zich hadden gevestigd. “Mens en olifant concurreerden er voor dezelfde grond”, legt Linda Van Elsacker uit, zoölogisch directeur van ZOO Antwerpen en ZOO Planckendael die onlangs op bezoek ging ter plaatse. “Het was natuurlijk gevaarlijk voor beiden om elkaar op diezelfde plaats tegen te komen. Wij losten dit conflict op door die mensen een stuk alternatieve landbouwgrond aan te bieden.”
Succesvol herstel
De meeste mensen wilden meteen hun land verkopen en verhuizen. “Een corridor is een soort van trechter voor olifanten. De risico’s op conflicten tussen mens en dier zijn erg hoog. Het bleek erg moeilijk om er hun brood te verdienen”, legt Raman Sukumar van de ANCF uit. Sukumar is een Indiase olifantenbioloog die de non-profit organisatie oprichtte. “De steun van ZOO Planckendael was van onschatbare waarde voor ons bij de onderhandelingen en bij de aankoop van hun land. Ook later in de besprekingen met de overheid om een wettelijk kader te vinden om het land aan de overheid over te dragen, onder de voorwaarde dat het gebied beschermd werd verklaard. Zo kan deze braakliggende corridor niet meer gebruikt worden voor iets anders.”
Van Elsacker: “Het is fantastisch om te zien hoe die omgeving zich aan het herstellen is doordat mensen er niet meer aan landbouw doen. We zien de olifant opnieuw bezitnemen van heel de regio. Door de fragmentatie om te keren, voorkomen we dat olifanten te erg geïsoleerd geraken in kleine stukjes bos. Zo verzekeren we dat ze genoeg voedsel vinden en stellen we ook hun verspreidingsgebied veilig. Op die manier wordt hun genetische diversiteit gewaarborgd en blijft de populatie genetisch gezond.”
101 corridors
Over heel India heeft de ANCF intussen 101 kritieke corridors geïdentificeerd. Overal probeert de organisatie het landgebruik te veranderen. “We proberen ook alle olifantencorridors in de toekomst tot ecologisch gevoelige zones uit te roepen”, besluit Sukumar. “Dat zal ongewenste ontwikkeling voorkomen.” ZOO Planckendael blijft de ANCF jaarlijks financieel ondersteunen bij toekomstige projecten.
Foto: Planckendael / Jonas Verhulst