Het onderzoek omvatte zowel een literatuurstudie, een hotspot-analyse, als interviews en een focusgroep met professionals, en een intensieve bevraging op straat waarbij de studenten van Thomas More Mechelaars en passanten hebben bevraagd. Op basis van convenience sampling kwamen ze voor deze enquête tot 275 individuele respondenten, waarvan 29% mannen en 71% vrouwen, 52% jonger dan 25 en 48% ouder dan 25 jaar.
Maar liefst de helft van de respondenten is de afgelopen 12 maanden al in aanraking gekomen met minstens één van de bevraagde vormen van straatintimidatie. Uit deze steekproef blijkt dat vrouwen en jongeren onder de 25 jaar een kwetsbare doelgroep zijn. De meest voorkomende vormen zijn ‘nafluiten, nastaren, toeteren’, ‘seksistische opmerkingen’ en de ‘doorgang blokkeren’.
Hogeschool UCLL organiseerde een verkennend onderzoek. Zijn er locaties waar dergelijk gedrag zich vaker stelt (hot-spots)? Hoe wordt dit ervaren? Hoe gaan personen die geïntimideerd worden hiermee om?
“Aan de hand van de resultaten krijgen we een concreter en specifieker beeld van deze problematiek in Mechelen. De cijfers en de reacties zijn confronterend en cruciaal. Ze bieden ons de nodige handvaten om ons actieplan verder uit te bouwen”, zegt burgemeester Bart Somers.
Eind december stelde stad Mechelen haar ambitieuze actieplan tegen seksuele intimidatie voor. Heel wat partners en diensten – politie, parket, onderwijs, cultuur, jeugdwerk, Agentschap Integratie en Inburgering, sociale preventie, … – sloegen daarbij de handen in mekaar. Samen formuleerden ze 10 krachtlijnen waarmee ze kordaat nee zeggen tegen seksuele intimidatie op straat.
Uit het onderzoek blijkt nog dat de emoties die gepaard gaan met deze ervaringen zijn sterk afhankelijk van de aard van de intimidatie en de interpretatie van de geïntimideerde persoon. Personen die geïntimideerd worden op straat voelen zich vooral boos, voornamelijk wat als het gaat om fysieke vormen zoals ‘toont de intieme delen, bevredigt zichzelf’, ‘ongewenste aanrakingen’ en ‘achtervolgen’. Deze vormen van intimidatie op straat komen volgens deze steekproef gelukkig het minst voor. Anderen nemen een neutrale houding aan, slechts enkelingen voelen zich gevleid of blij. De respondenten ervaren een situatie als meer bedreigend wanneer ze door een groep benaderd worden, ze zich ‘s nachts of alleen op straat of in een verlaten ruimte bevinden. De personen die het gedrag stellen, melden daarentegen dat ze zulke situaties eerder onschuldig vinden of het zelfs grappig bedoelen.
Van de personen die met intimidatie op straat te maken krijgen, reageert een kwart actief, bv. door de ander aan te spreken. Een kwart negeert de situatie: wegkijken of omdraaien. De grootste groep probeert zo snel mogelijk uit de situatie te verdwijnen: sneller wandelen, zich met de fiets verplaatsen, wegstappen van de situatie (bv. afstappen van de bus). Slechts een minderheid meldt het aan familie of vrienden of betrekt passanten. Opvallend is dat maar 1 op de 10 melding maakt bij een officiële instantie.
Van alle respondenten rapporteert ongeveer de helft een gedragsaanpassing. Ze vermijden vooral om ’s avonds of ’s nachts buiten te komen, sluiten zich af van contact met anderen in het openbaar (bv. door een koptelefoon op te zetten of oogcontact te vermijden) of mijden bepaalde locaties, buurten of straten (donkere steegjes en locaties waar weinig verlichting is). Een minderheid, maar toch 1/10 past hun kledij aan of verplaatst zich met de fiets i.p.v. te voet.
Op basis van politionele gegevens detecteren de onderzoekers de stationsbuurt, Bruul, Veemarkt, Lange Schipstraat, Grote Markt, Liersesteenweg, Nekkerspoelstraat, Zandpoortvest en ‘op de bus’ als plaatsen waar intimidatie frequent voorkomt. De respondenten bevestigen deze locaties en voegen daar nog een categorie aan toe ‘plaatsen met weinig verlichting’.
Krachtig actieplan
“De bevindingen uit dit verkennend onderzoek liggen in de lijn met wat in literatuur wordt omschreven. Mechelen vormt m.a.w. geen uitzondering op andere centrumsteden wereldwijd. We hebben er voor gekozen om de thematiek uitgebreid en grondig te onderzoeken, i.p.v. louter in kaart te brengen. Hierdoor bestaat de steekproef uit 275 respondenten en kunnen we geen veralgemeningen maken. Het geeft ons wel een indicatie dat er ook in Mechelen een dark number is. Uiteraard laten we deze resultaten niet onbenut. Aan de hand van deze inzichten willen we het actieplan nog krachtiger maken”, stelt schepen van Preventie en Veiligheid Stefaan Deleus (CD&V).
Zo geeft de politie meteen aan dat ze nog meer en gericht zullen patrouilleren op die locaties en op die tijdstippen die in het onderzoek vaker aan bod komen. Sterker nog, door de aanpassing van het Algemene Bestuurlijke Politieverordening (ABP) die lokale openbare overlast tegengaat, kan er sinds kort snel gehandeld worden in gevallen van straatintimidatie. Op die manier kan een bemiddeling opgestart worden binnen de GAS-procedure. Het slachtoffer kan hier op vrijwillige basis op ingaan. Wanneer de dader gekend is, zal hij uitgenodigd worden voor een bemiddeling. Is de dader niet gekend, kan onderzoek opgestart worden.
prioriteit
Uit de literatuurstudie blijkt dat mensen niet naar officiële instanties gaan omdat ze denken dat ze niet serieus zullen genomen worden. Daarom wil de politiezone Mechelen-Willebroek benadrukken dat ze een vaste partner is in dit verhaal en dat ze elke melding ernstig neemt en hier ook prioriteit aan geeft. Korpschef Yves Bogaerts: “We vertrekken vanuit de perceptie van degene die geïntimideerd of lastig gevallen wordt. Wanneer een opmerking of handeling van een ander in de openbare ruimte als ongewenst of grensoverschrijdend gepercipieerd wordt, dan is dit ernstig. Daarmee willen we loskomen van de discussie dat bepaalde gedragingen of opmerkingen onschuldig zijn of bedoeld zijn om te lachen of te complimenteren. We pikken grensoverschrijdend gedrag niet en het is bovendien strafbaar.”
Stad Mechelen wil ook het ‘dark number’ tegengaan door slachtoffers aan te moedigen om wel aangifte te doen wanneer het als grensoverschrijdend wordt ervaren. Naast rapportage aan een officiële instanties, kan men ook gratis en anoniem bellen naar het nummer 1712. Het is een meldpunt dat je kan bellen bij elke vorm van geweld, dus ook straatintimidatie. Ze bieden een luisterend oor en kunnen je doorverwijzen naar geschikte hulp indien gewenst.
Er is ook een rol weggelegd voor de omstaander. “Wanneer een omstaander het by-stander-effect doorbreekt, kan hij een groot verschil maken voor wie geïntimideerd wordt. In plaats van de situatie te negeren en verder te wandelen, zoals ook vaak bij andere agressieproblemen zoals pesten gebeurt, is het belangrijk om actief te reageren als omstaander. Stel jezelf niet de vraag: “Wat was dat?”, maar stel de ander de vraag “Ben je ok?”, het maakt wel degelijk een verschil voor de ander.”, aldus Anne Groenen, Hoofd Onderzoek Groep Gezondheid & Welzijn van de Hogeschool UC Leuven-Limburg.
Wordt vervolgd
“In het najaar lanceren we ook een grootschalige sensibiliseringscampagne onder de noemer ‘Seksuele intimidatie stopt hier.’. Vanzelfsprekend vertrekken we ook hierbij vanuit de verkregen onderzoeksresultaten. Onze boodschap? We hoeven deze vormen van intimidatie niet te tolereren. Slachtoffers én omstaanders kunnen dit fenomeen mee een halt toe roepen. Je zou het kunnen zien als een oproep aan alle Mechelaars om samen komaf te maken met dit fenomeen”, zegt Bart Somers (Open Vld).
Schepen van Diversiteit en Integratie Marc Hendrickx (N-VA) voegt daar aan toe: “Laat het heel duidelijk zijn: in Mechelen is er hoegenaamd geen plaats voor eender welke vorm van discriminatie, racisme én (seksuele) intimidatie op straat. Samenleven vraagt respect voor elkaar. Met een inclusieve aanpak zetten we vanuit het stadsbestuur hierop voluit in, onder meer met het 10 puntenactieplan voor gendergelijkheid en tegen seksuele intimidatie op straat. Ongeacht gender, leeftijd, levensbeschouwing of religie, seksuele voorkeur, etnisch-culturele achtergrond en mensen met een beperking streven we met àlle inwoners naar één gemeenschap: de Mechelse!”
Er staat de komende maanden nog heel wat op stapel: er wordt een traject uitgewerkt voor de scholen in Mechelen, ook binnen het jeugdwerk wordt er aan specifieke preventie gedaan, het Family Justice Center Mechelen organiseert weerbaarheidstrainingen, een vrouwendag met Furia op 11 november, …