Op de terreinen van het Arsenaal aan de centrale werkplaatsen van de NMBS, vind je het oudste spoorweggebouw van het Europese vasteland. Dit was één van de eerste werkplaatsen waar in de negentiende eeuw stoomlocomotieven werden gebouwd en goederenwagens werden hersteld. De loods aan de Leuvensesteenweg dateert van de jaren 1830. “Op deze locatie zal in het kader van het stationsproject de Mottunnel aangelegd worden. We zijn dan ook verheugd dat het historisch gebouw binnenkort als geheel verplaatst wordt en dus niet moet worden afgebroken. De loods getuigt van de belangrijke rol die Mechelen heeft gespeeld in de geschiedenis van de spoorwegen. We willen het gebouw restaureren en er een feestzaal van maken”, aldus schepen van Monumentenzorg Karel Geys en schepen van Jeugd Caroline Gennez (beiden sp.a).
Omdat Mechelen zo goed gelegen is, realiseerden de staatsspoorwegen aan de Leuvensesteenweg een centrale werkplaats in de jaren 1830. Hier werden herstellingen uitgevoerd, maar ook nieuwe voertuigen gebouwd. Dit was de eerste grote fabriek van Mechelen. Op de site zijn ook nog de restanten van de spoorlijn Mechelen-Leuven terug te vinden, die in 1877 werd verlegd. In de loop van de negentiende eeuw werd de werkplaats verder uitgebreid: van 25ha in 1885 naar 48ha in 1901. Tijdens de bombardementen van de Tweede Wereldoorlog was de werkplaats een strategisch doelwit en driekwart van de Mechelse spoorweginstallaties werden vernield. Toch is de architectuur goed bewaard gebleven. Eind vorige eeuw werden de gebouwen grotendeels beschermd als monumenten: de voormalige schrijnwerkerij en het schilderswerkhuis, de herstellingswerkplaats voor locomotieven, de houtzagerij en het laboratorium voor mechanische proeven. “De negentiende-eeuwse gebouwen getuigen tot op de dag van vandaag van de geschiedenis van de spoorwegen en de industriële ontwikkeling in Mechelen. Ze zijn beschermd omwille van de historische en industrieel-archeologische waarde”, zegt Karel Geys.
De site met werkplaats ligt ook aan de basis van de verstedelijking van deze buurt en heeft dus een belangrijke rol gespeeld als motor voor de ontwikkeling van de wijk Arsenaal. De oude steenweg naar Leuven werd al in 1730 aangelegd. Toch was de omgeving aanvankelijk weinig bebouwd. Pas nadat de ingang van de centrale werkplaats van de Stationsstraat naar de Leuvensesteenweg werd gebracht in de jaren 1860, kwam hier verandering in. Tegen het einde van de negentiende eeuw werden er steeds meer woningen opgetrokken voor de ‘mannen van het arsenaal’ en ook een school. Nog voor WO I was de urbanisatie van de Leuvensesteenweg en aanpalende straten een feit. En de geschiedenis herhaalt zich: vandaag staat de wijk Arsenaal opnieuw voor een grootschalige ontwikkeling in het teken van de spoorwegen met het stationsproject.
Dankzij de verplaatsing van de spoorwegloods blijft de toekomst van dit historische gebouw verzekerd. Nog voor de zomervakantie zullen de werken van start gaan en nog dit jaar afgerond worden. Onder het gebouw wordt beton gegoten, en zo kan de loods met wielen enkele meters worden opgeschoven. Karel Geys: “Na de verplaatsing willen we van start gaan met het restauratiedossier. We kunnen hiervoor 88% subsidies van de Vlaamse overheid krijgen. Het gebouw kan een opknapbeurt gebruiken en kan daarna een herbestemming krijgen.” In de loods was vroeger het Spoorwegmuseum De Mijlpaal gevestigd. De NMBS besliste recent om het museum te verhuizen naar Schaarbeek. “Het industriële gebouw is perfect om een feestzaal van te maken. Ook de ligging is gunstig. De dikke muren zorgen voor een goede akoestiek en voorkomen geluidsoverlast. Onze Mechelse jongeren en ook iets ouderen kunnen gerust nog een plek gebruiken om te feesten”, vindt Caroline Gennez