Voor het eerst in de geschiedenis van Planckendael is de baby buiten, op het apeneiland geboren. Heel bijzonder. Djanoa kroop tussen de struiken en maakte daar in alle rust een nest van houtwol. Daar bracht ze vervolgens haar baby ter wereld. Het is al haar derde baby en de zestiende bonobogeboorte voor Planckendael. Planckendael is trouwens internationaal stamboekhouder en Europees coördinator van het kweekprogramma van deze bedreigde soort. Belangrijk werk. De verzorgers broeden nog op een mooie meisjesnaam met de beginletter S in de Afrikaanse taal Lingala.
Wetenschapper Jeroen Stevens van Planckendael coördineert het Europese kweekprogramma: “Djanoa had het zwaar de laatste dagen van haar zwangerschap. Maar de bevalling verliep vlot, ook al was ze buiten en regende het zachtjes. We zijn opgelucht en blij. In Europese dierentuinen worden er elk jaar in totaal maar een zestal bonobo’s geboren, maar 2017 blijkt een succesjaar, want onze pasgeborene is al baby nummer zeven in het kweekprogramma.”
Wie is de papa in de grote familie?
Mama Djanoa werd in 1995 geboren in Berlijn en woont sinds 2002 in Planckendael. Als een ervaren moeder weet ze precies hoe ze haar baby moet bemoederen. Ze houdt het stevig vast, vlooit het liefdevol en laat het regelmatig drinken. Wie is de papa? Bonobo Louisoko? Lucuma? Vifijo? Heeft kleine Sanza dezelfde papa en zijn zij nu halfzusjes? Dat gaat Planckendael pas weten wanneer er een haarstaaltje wordt onderzocht in het labo. Bij bonobo’s blijven de zonen hun hele leven bij hun moeder wonen. De dochters verhuizen naar een andere dierentuin als ze een jaar of acht zijn.
Speelkameraadjes
Een bonobovrouwtje is om de vier à vijf jaar zwanger van meestal één baby. Bonobomoeder Busira beviel eind januari van meisje Sanza (of maan) na een dracht van acht maanden. Lina kreeg vorig voorjaar haar babyboy met de klinkende naam Rubani, wat kapitein betekent in het Swahili. Sanza en Rubani krijgen er met deze baby dus een schattig speelkameraadje bij.
Seks als wapen
Bij deze slanke en elegante mensapensoort zwaaien de vrouwen de plak. Ze spannen samen om de mannen te domineren. Ze hebben dan ook een machtig wapen om zich na gevechten te verzoenen of om spanningen uit de groep te halen: seks! Alle groepsleden bij de bonobo’s doen eraan, ze doen het vaak en op allerlei manieren. En als er baby’s van komen, des te beter. Bonobo’s vlooien ook veel. Niet om beestjes te verwijderen (want die hebben ze niet), maar om hun sociale banden te versterken.
Klein gebied, groot risico
Bonobo’s zijn bedreigd, ze komen enkel voor ten zuiden van de Congostroom. En in het hart van het Congolese regenwoud leven nog maar 30 000 tot 50 000 bonobo’s. Jacht en stroperij, het verlies en de versnippering van hun leefgebied en het uitbreken van ziektes bedreigen de Afrikaanse mensapen. Daarom is deze geboorte eens te meer een troef voor het kweekprogramma van deze bedreigde soort. Planckendael coördineert dit Europese kweekprogramma sinds 1987, precies dertig jaar dus. Ook beheert Planckendael het wereldwijde stamboek van deze soort. Deze bonobobaby is de zestiende bonobo die in Planckendael wordt geboren. In Europa leven op dit moment 120 bonobo’s in tien verschillende dierentuinen.
Bonoboproject in Planckendael én in Congo
Niet alleen in Planckendael worden de bonobo’s uitgebreid bestudeerd. Wetenschappers van het Centre for Research and Conservation (CRC), het wetenschappelijk instituut van ZOO Antwerpen en Planckendael, zijn actief in het LuiKotale onderzoekskamp. Net buiten het Salonga Nationaal park in Congo dragen ze bij aan de bescherming van bonobo’s in de natuur. Hier zijn sinds 2001 drie grote groepen bonobo’s vertrouwd gemaakt met de aanwezigheid van onderzoekers die hun natuurlijke gedrag en leefgewoonten bestuderen. Net als in Planckendael worden er urine-, mest- en haarstalen verzameld voor DNA-onderzoek. Al deze kennis, en wat we leren van de bonobo’s in Planckendael, helpt bij het behoud van de bonobo’s in hun natuurlijke leefomgeving en het verbeteren van het internationale kweekprogramma voor bonobo’s in dierentuinen.
foto: © Planckendael / Jonas Verhulst